Od Muszej Góry do Wolności. Historia jednego placu
3.11.2025 – 31.01.2026

Plac Wolności (do 1919 roku Wilhelmsplatz) jest jedną z tych przestrzeni miasta, które są świadkami jego urbanistycznego rozwoju. Leży pośrodku ciągu nawarstwień historycznych tworzących centrum współczesnego Poznania – między średniowiecznym Starym Rynkiem a dwudziestowieczną Dzielnicą Cesarską. Jest w nim zapisany coraz większy rozmach planistyczny – pl. Wolności jest większy od Starego Rynku, ale mniejszy od imponującego Forum Cesarskiego (dzisiaj pl. Mickiewicza i park przed Operą). Rynek był siedzibą władz miejskich i ośrodkiem handlu, Forum powstało jako centralna część dzielnicy rządowej, a plac miał pełnić funkcje reprezentacyjne.
Plac wytyczono pod koniec XVIII wieku na zniwelowanej Muszej Górze według projektu pruskiego urbanisty Davida Gilly’ego. Od wschodu graniczył z pozostałościami średniowiecznych murów obronnych, a od północnego zachodu z dawnym przedmieściem Kundorf (dzisiaj okolice ul. Libelta). Początkowo otaczały go piętrowe domy administracyjne, wojskowe i obiekty użyteczności publicznej, a o jego funkcji reprezentacyjnej zdecydowały zbudowany w latach 1802–1804 na płycie placu niemiecki Teatr Miejski, pomniki pruskich bohaterów i starannie zakomponowana zieleń. W ciągu 200 lat przestrzeń placu ulegała licznym przemianom architektonicznym i urbanistycznym. Budynki wokół placu i gmach teatru wielokrotnie modernizowano, po czym rozbierano, by zrobić miejsce kolejnym, odsłaniano i burzono pomniki, zakładano i likwidowano zieleńce, uruchamiano i zamykano fontanny. Zmieniały się funkcje placu – od publicznych, wojskowych, przez hotelowe, handlowe i bankowe, po rekreacyjne i rozrywkowe.
W dwudziestoleciu międzywojennym plac, nazywany przez poznaniaków Plajtą, był centrum życia towarzyskiego, miejscem spacerów i spotkań. Po wojnie stał się placem zwycięstwa – odbyła się tu pierwsza polska manifestacja po zakończeniu bitwy o Poznań. W czasach PRL i dzisiaj plac jest atrakcyjnym miejscem imprez i wydarzeń kulturalnych i sportowych oraz oficjalnych uroczystości lokalnych i państwowych, dla których ponad dwa wieki temu został stworzony.

Materiały graficzne pochodzą ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, Fundacji Rozwoju Miasta Poznania, Ratusza – Muzeum Poznania, „Społem” Poznańskiej Spółdzielni Spożywców, Muzeum Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydawnictwa Miejskiego Posnania oraz prywatnych kolekcji.